Hendrik Willem Mesdag

Groningen 1831 – 1915 Den Haag

Zoals veel welgestelde Groningers gaat de familie Mesdag elk jaar op vakantie naar het Duitse Waddeneiland Norderney. Daar raakt Hendrik Willem al snel gefascineerd door de zee. Ook in 1868 bezoekt hij het Duitse vakantieoord en maakt hij veel studies van het strand, de golven en de lucht. Terug in Brussel werkt hij zijn studies uit in olieverf en toont hij ze aan zijn schildersvrienden Paul-Jean Clays en Louis Artan. Deze zijn enthousiast en Mesdag besluit zich toe te leggen op het schilderen van strand- en zeestukken. In het voorjaar van 1869 verhuist Mesdag met zijn vrouw en zoontje naar Den Haag. Daarnaast huurt hij in Scheveningen een kamer in Villa Elba met uitzicht op zee. Daar gaat hij regelmatig naartoe om even wat snelle schetsen en studies van de zee, de lucht en de talrijke vissersboten te maken. Maar ook de hardwerkende visserlui interesseren hem enorm. Terugkerende onderwerpen zijn steevast binnenvarende garnalenboten of bomschuiten, wachtende vissersvrouwen op het strand en het uitladen en verkoop van de visvangst. Mesdag werkt meestal vanuit zijn kamer en buiten op het strand of in de duinen. In zijn atelier werkt hij deze studies vervolgens uit tot schilderijen en aquarellen.

In Den Haag probeert Mesdag lid te worden van het kunstenaarsgenootschap Pulchri Studio. De toelatingscommissie is aanvankelijk nog niet zo overtuigd van zijn talent. Maar wanneer Mesdag kort daarop zijn ‘Les Brisants de la Mer du Nord’ via connecties in Brussel op de Salon in Parijs geëxposeerd krijgt en de gouden medaille wint, is dit voor iedereen een enorme verrassing. Helemaal als één van de juryleden, de Franse schilder Charles Chaplin, het doek kort na de tentoonstelling koopt voor het enorme bedrag van 2.500,- Franse Francs.

Plotseling raakt Mesdags carrière in een stroomversnelling. De Groninger ontwikkelt zich tot één van de belangrijkste marineschilders in de tweede helft van de 19e eeuw. Zijn strand- en zeegezichten met Scheveningse bomschuiten raken over de hele wereld bekend. Daarnaast vervult hij ook belangrijke bestuursfuncties bij de Hollandsche Teekenmaatschappij en bij het eerdergenoemde Pulchri Studio. Ook stimuleert hij exposities in en kunstverkopen naar de Verenigde Staten.

In 1881 schildert Mesdag op verzoek van een Brusselse onderneming het Panorama Mesdag. Hij beschouwt het als een van zijn meesterwerken. Maar als de onderneming vijf jaar na de opening failliet gaat, koopt hij het Panorama zelf. Mede door zijn deel uit de nalatenschap van zijn vader is Mesdag nu een vermogend man geworden. Zo verzamelt hij kunst van zijn collega’s uit de Haagse School en bouwt zo een eigen collectie op. Daarnaast koopt hij ook veel Franse werken uit de School van Barbizon. In zijn tuin laat hij laat hij een speciale expositieruimte bouwen, die op zondagochtend open is voor publiek. De rondleidingen doet Mesdag zelf. Daarnaast laat hij ook zijn atelier zien, én dat van zijn vrouw Sientje die eveneens kunstenares is. Het woonhuis en de collectie schenkt hij later aan de Nederlandse staat. Dit museum staat nu bekend als De Mesdag Collectie.

Wat Mesdags werk nu zo uitzonderlijk maakt, is de weergave van de lucht, de zee en de atmosfeer. Zijn luchten zijn altijd doorwerkt, of er nu veel of weinig wolken aan de hemel staan. Zoals veel Haagse School-schilders, werkt Mesdag aanvankelijk wat fijner en gaat hij later over op een bredere impressionistische toets. Hij heeft gevoel voor licht, kleur en nuance. Een zachte avondstemming in warm coloriet, een stralende middagzon tegen een blauwe hemel of een woeste wind op volle zee: bij Mesdag voel je bijna wat voor weer het is. Hetzelfde geldt voor het water. Zijn rustig kabbelende golfjes zijn niet minder doorwerkt dan een woeste kolkende zee. Het is die reflectie van de zon op de rimpeling van het water of juist de typische beweging van het opkomende en terugtrekkende getij, die Mesdag zo treffend weet vast te leggen.

Schilderijen en aquarellen van Hendrik Willem Mesdag in de collectie van Kunsthandel Bies: