Paul Joseph Constantin (‘Constant’) Gabriël

Amsterdam 1828 – 1903 Scheveningen

Het is in dit typisch Hollandse polderlandschap waar Gabrïel zichzelf opnieuw uitvond. Hij liet alle artistieke conventies varen en zocht vooral naar eenvoud en harmonie in de natuur. Gabriël was de eerste schilder die de schoonheid van Kortenhoef ontdekte, een plaats aan de Loosdrechtse plassen. Later trok hij ook naar Broeksloot, de Nieuwkoopse plassen, Giethoorn en Kampen. Gabriël schilderde er de uitgestrekte plassen en sloten met viskaren, fuiken, bruggetjes, molens, boerderijen met rieten daken. Details zoals figuren en vee liet hij voortaan achterwege. Er ontstonden zeer ruimtelijke composities met veel horizontale en verticale lijnen. De lucht, een belangrijk onderdeel in zijn werken, voegde hij pas als laatste toe.

Omstreeks 1870 bereikte de schilder zijn artistieke hoogtepunt. Zijn toets werd losser, impressionistischer, zijn kleurgebruik fris en helder met veel groen en blauw. Hij waakte echter voor een te grote artistieke invloed van Roelofs en het gebruik van een te losse toets. Zijn werk werd omschreven als realistisch en oorspronkelijk.

Gabriël hechtte bijzonder grote waarde aan het urenlang werken in de buitenlucht om de juiste compositie, lichtval en kleurschakeringen te bepalen. Hij had een voorkeur voor de meest stemmige momenten van de dag waarop het licht op zijn mooist was, zoals de nevelige zonsopkomst of juist het licht van de late middag. Net als Claude Monet huurde hij een bootje om zijn onderwerp recht van voren te kunnen weergeven. Als hij dan klaar was met schetsen haastte hij zich vervolgens naar huis om de opgedane indrukken niet kwijt te raken. Thuis verwerkte hij die in slechts enkele dagen in een groter schilderij. Dit advies gaf hij ook aan zijn belangrijkste leerling, Willem Bastiaan Tholen mee.

Vanwege zijn opvallende kleurgebruik wordt Constant Gabriël tegenwoordig ook wel de ‘colorist van de Haagse School’ genoemd. Tegen het typische Hollandse grijs, zo kenmerkend voor het oeuvre van zijn vakbroeders, heeft Gabriël zich altijd sterk verzet: “Ik herhaal het, ons land is niet grijs, zelfs niet bij grijs weer, de duinen zijn ook niet grijs…Ons land is gekleurd – sappig – vet..”

Schilderijen en aquarellen van P.J.C. Gabriël in de collectie van Kunsthandel Bies:

Watermolen in de polder